Otsailaren 22ra arte Javier Pérez de Zabalza Vidaurrek komisariatutako Zaragüeta, pintamonas erakusketa bisita daiteke Nafarroako Museoan. Erakusketa beheko solairuko aldi baterako erakusketen aretoan aurkezten da eta Nafarroako lehen ilustratzailetzat har daitekeen figura ezezagunean murgiltzen gaitu.

Mariano Zaragüetaren ilustrazioak hainbat belaunaldiren hezkuntza bisualaren parte dira. Agian gaur egun ahaztuta dauden irudiak, baina horiek kontenplatzeak modu automatikoan bizidunak ekarriko ditu iraganeko oroitzapenak.

Erakusketaren izenburua

Ehun pieza baino gehiago erakusten dituen erakusketaren izenburuak historikoki ilustrazioak merezi izan duen begirune eskasari egiten dio erreferentzia. Kritikari eta artista askorentzat, ordukoak eta gaur egungoak oraindik ere, Zaragüeta "pintamonak" besterik ez zen. Mespretxuzko terminoa da, baina ez guztiz desegokia; izan ere, haren etimologiak XIX. mendean oso hedatuta zegoen "tximino" kolokialismora garamatza, eta XX.a ondo sartu arte, egindako edozein marrazkiri erreferentzia egiteko, trebetasun gehiagorekin edo txikiagoarekin, baina bokazio artistikorik gabe, testu bati laguntzeko edo umorezko borondatearekin: ilustrazioak, binetak, komikiak, karikaturak... -. Bere lanarekin inolako asmorik eta garrantzirik gabe sortu bazuen ere, Zaragüetak aztarna ezabaezina utzi zuen gerra osteko Espainiar estatuko eta are Latinoamerika osoko iruditeria herrikoian.

Mariano Zaragüeta (Iruñea 1913-1980)

Nafarroako Foru Komunitateko lehen ilustratzaile profesionaletako bat, bere garaikideek ez bezala (Pedro Lozano de Sotés, Francis Bartolozzi, Ángel Rodríguez Ginés, Leocadio Muro Urriza, Félix Aliaga "Felines"...), zeinak praktika hori beste diziplina edo lanbide batzuekin uztartu baitzuten, Zaragüeta marrazketan aritu zen esklusiboki. Eta agian horregatik, ia oharkabean igaro da Nafarroako artearen historiografian.

Bere lanari buruzko ezagutza oso txikia zen orain arte. Artistak ia ez zuen erreferentzia bibliografikorik, eta eskura zuen informazio urria ere zehaztugabea zen, nahiz eta ez izan zuzena. Orain, hil zela 45 urte bete direnean, erakusketa honen helburua da atribuzio okerrak zuzentzea, Zaragüeta behar bezala ezagutaraztea eta artista nafar garaikideen nominan sartzea eskatzea, kanona ilustrazioaren diziplinara zabaltzeko.

Ordura arte, bere obra ez zen museoetan erakutsi, baina apaindu egin zuen, kartelak, herrialde osoko kaleak; inoiz ez zuen erretraturik margotu, baina karikaturak egin zituen, eta literatura-lan handien lekuan haurrentzako ipuinak marraztu zituen. Inoiz ilustratu badu gure literaturaren oinarriak, bertsio laburtuak eta lehen irakurleei egokituak izan zen. Eta bere sorkuntzek luma nabarmenezko prosa lagundu zutenean, herri-aldizkarietan, kontsumo azkarrekoetan egin zuen. Izan ere, antzinako estandarren arabera, Zaragüetaren ibilbidea begirune artistiko orotatik urrun zegoen, eta, hala ere, herrialde baten imajinario kolektiboa, gerraostekoa, zehazten lagundu zuen, ikusmen-estimuluen premia handia zuenak.