2021aren hasieran, beldur bat ezartzen da elite ekonomikoen artean. Milioika langile beren lanpostuak uzten hasi dira, lehenik eta behin Estatu Batuetan, hilean 4 milioi pertsonara iristen dira zifrak, eta, pixkanaka, baita Europan ere. Dimisio Handia ezizenez ezaguna, fenomenoa konfinamenduaren ondorio gisa interpretatzen da, Mendebalde postindustrialean inoiz ikusi gabeko zerbait eragin duena: produkzio-erritmoa etetea. Egun batetik bestera, denbora dago pentsatzeko, perspektiba hartzeko eta lehentasunak berriz ebaluatzeko. Espazio mentala askatzen da. Psikologoek eta soziologoek uste dute denbora-soberakin hori, ETENALDI! global ikaragarri eta ustekabeko hori, enplegua modu masiboan uztearen jatorrian dagoela, eta horrek berdin eragiten diela soldata altuak dituzten langileei zein prekarioenei. Dirudienez, motibazioa ez dira baldintza ekonomikoak, higadura emozionala baizik.

Joera ez da erabat desagertu, eta horrek zerbait garrantzitsua adierazten digu etenaldiaren potentzial politikoari buruz. Presa, hiperproduktibitate eta etengabeko konexioaren garai hauetan, aisia bera ere eraginkor bihurtu da, badirudi ez dagoela errentagarritasunak konkistatu ez duen bizi-esparrurik, eta, gelditzea —edo beste modu batean presente egotea— keinu iraultzaile bihurtu da. Jada ez da nahikoa Bartlebyren "Nahiago nuke ez egin" hura; Herman Melvillek XIX. mendearen erdialdean imajinatu zuen bulegari arduratsua zen Bartleby, lasaitasunez bere lanak egiteari utzi ziona. Gaur egun, gelditzeko nahia argi eta garbi adierazten da, eta, agian, hori izan liteke sistema berrezartzeko modu bakarra.

Mundua ezin da gelditu

Digitalizazioak eskala-aldaketa ekarri badu ere, produktibitatearen mitoa lagun dugu aspaldidanik. Alferkeria bekatu nagusi den kristau jatorriko sinesmen errotuak ez gaitu abandonatu. Descartesek, Humek edo Lockek gizaki modernoa beti lanpetuta dagoen gizaki gisa definitzen dute, aurrerapenaren zibilizazio-proiektuari etengabe emana. Bizitza kontenplatiboa eta geldotasuna emakumeentzat eta ahulentzat dira, hau da, garapen ekonomiko eta intelektualetik kanpo daudenentzat. Ordutik gaur arte, hiperproduktiboak dira heroi berriak, lan-mundua gainditzen duen ideia. Alain Corbinek bere Atsedenaren historia liburuan adierazten duen bezala, hori da garai modernoaren (produktibitatea lanera mugatuta zegoenean) eta gaur egungo garaiaren (atsedena bera industria bihurtu denean) arteko aldaketetako bat. Corbinentzat hori bat dator atsedenaren esanahi sozialaren aldaketa batekin, pixkanaka erlaxaren eta entretenimenduaren merkatuak ordezkatu duena. Gelditzea, jada, ez da ezer ez egitea, jarduera batzuk beste batzuengatik aldatzea baizik.

Gainkarga orokorra da. Lana, harreman pertsonalak edo astialdi deiturikoa —ez da hala— efizientzia-logika baten mende daude, eta modu multitarean eta bizkor egin behar da. Asko, aldi berean eta oso azkar egitea da FOMO (Fear of Missing Out) kontrolatzeko modu bakarra, azkena galtzeko beldurra adierazten duen sindrome garaikidea, dena delakoa, guri interesatzen zaiguna edo ez: hileko seriea, asteko eskandalua, eguneko story-a.

Ez dugu atsedenik hartzen ezta atseden hartzen dugunean ere, egiten dugun guztiak helburu bat izan behar duelako. Maite ditugunon audioak abiadura azkarrean entzuten ditugu, haien isiluneetarako eta zalantzetarako astirik ez dugulako. Denera iritsi nahi dugu, baina badirudi ez garela ezertara iristen.

Paradoxikoki, gehiegizko jarduerak anestesiatu egiten gaitu. Estimuluen gaindosiak tunel efektua sortzen du, inertziaren errailetan jartzen gaituena eta erabaki berriak hartzea eragozten diguna. Brigid Schulte ikertzailearen arabera, atsedenak sormenaren sare neuronalak aktibatzen ditu eta erantzuteko gaitasuna biderkatzen du, baina horren faltak gure koziente intelektuala 13 puntura murrizten du, ikaskuntza eta kontzentrazioa murriztuz. Jonathan Craryk, 24/7. Kapitalismo berantiarra eta ametsaren amaiera lanaren egileak, gogora ekartzen du atsedenik ez hartzeak eragina duela gaitasun fisiko eta kognitiboetan, baina nortasunaren zentzua galtzea ere badakarrela. Muturreko desjabetza modu bat da, burnout kontzeptua ondo harrapatzen duena. Termino hori gaur egungo ondoez zehaztugabe hori deskribatzeko erabiltzen da, eta hitzez hitz "erreta" esan nahi du: gorputzekoa ez ezik, psikikoa ere den neke mota bat. Horregatik ez zen inor harritu Netflixeko CEOak esan zuenean bere lehiakide nagusia ez direla beste plataformak, erabiltzaileen loa baizik. Negozioentzat ekonomikoki hildako tarteak baino gauza okerragorik ez dagoenez, atsedenik hartzen ez duena da kontsumitzaile perfektua.