artekaria

Euskal Herriko
Artearen ataria

aktualitatea

Oinazea katarsiz margotzea

Carlos Sanz margolariaren lana "berreskuratu" dute, Kubo Kutxa aretoan antologia handi bat jarrita. Gaitzak munduari begiratzeko era aldatu zion, marrazki satirikoetan zein olio pintura ikusgarrietan

oinazea-katarsiz-margotzea
Argazkilari bat Carlos Sanzen koadro bati argazki bat egiten, atzo, Donostiako Kubo Kutxa aretoan. JON URBE / FOKU

21 Octobre 2022 | Andoni Imaz [BERRIA.eus]

Tartean egon diren guztiek argi dute zein den lehentasuna: "Ahaztuta egon den obra bat berreskuratzea". Horregatik esan du Mikel Lertxundi komisarioak "beharrezkoa, baina batez ere bidezkoa" dela Carlos Sanz margolariari (Donostia, 1943-1987) erakusketa antologiko bat eskaintzea Donostiako Kubo Kutxa aretoan. 1963 eta 1986 artean egindako 135 obra bildu dituzte. Izan ere, pintore oparoa izan zen, 44 urte zituela hil zen arren; hemofilia zuen, eta gaitzak haren bizitza eta obra baldintzatu zituen, "bizi larritasuna motibo artistiko bihurtzeraino", Lertxundiren hitzetan. Sanzi buruzko erakusketa zabalik egongo da gaurtik urtarrilaren 22ra arte.

Gordailuaren eta Kutxa fundazioaren elkarlanetik abiatu da erakusketa, 2020an margolariaren senideek 77 pintura eta paperezko mila lan baino gehiago eman baitzizkioten Gordailuari. Horiek aztertu eta berritu dituzte, eta funts horiekin eta museo eta partikular batzuek utzitako obrekin osatu dute antologia.

Lertxundik atzo goizean aurkeztu zuen erakusketa, eta harekin izan ziren Ane Abalde Kutxaren aretoen zuzendaria, Harkaitz Millan Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura diputatua, Ander Aizpurua Kutxa fundazioko zuzendaria eta Cristina Uriarte familiaren ordezkaria, zeinak, gaitzaz harago, Sanz isekariaren "umore kaustikoa" gogoratu baitzuen, esker onezko hitzen artean.

Erakusketak hiru gune ditu, eta ordena kronologikoan ageri da Sanzen obraren garapena: Kanpoaldetik barrualdera, Barrualdea eta Collage, poesia eta espiritu kolektiboa dira guneen izenak. Lehenengoa aretoaren sarreran dagoen gelan jarri dute; bigarrena, erakusgela nagusian; eta hirugarrena, goialdean.

Sanzek zuzenbidea ikasi ondoren egin zituen marrazkiak erakutsi dituzte hasieran. Garai hartan, margotzeari utzi zion, baina marrazten jarraitu zuen, maiz lan "kritikoak, ironikoak, satirikoak eta makabroak" sortuz. Lertxundik azaldu duenez, hemofiliak oinazezko haurtzaro bat ekarri zion, ezin izan zuen eskolara joan, eta helduen artean bizi izan zen, haien babesean. Horregatik, umetatik garatu zuen inguruari begiratzeko begirada berezi bat. 1960ko urteetan, kontzientzia politikoa piztu zitzaion, eta politika eta oinazea uztartu zituen haren lanetan. Esaterako, Francisco Franco hilda irudikatu zuen bi margotan —ez dituzte erakutsi gaur arte—; horietako odoltsuenean, legionario jantziarekin eraila.

1960ko hamarkadaren erdialdetik, Lertxundik gai batzuk antzeman ditu figurazioaren eta abstrakzioaren arteko lanetan. Forma desitxuratuak ageri dira, anbiguoak, erdizka besterik ezagutzen ez direnak. Batek garrantzi handia hartzen du, gainera: homunkulua da, Sanzek berak hala izendatu baitzituen.

Homunkulua forma zehaztugabeko gorputz organiko bat da, umeki itxura duena batzuetan, eta intsektu antza ere hartzen duena inoiz. "Izan daiteke artistaren alter ego-a, gaitzaren dramarekin bizi dena, edo usteltzen ari den mundu baten isla sinbolikoa", azaldu du Lertxundik. Beste osagai batzuk errepikatzen dira Sanzen lanetan: ateak, markoak, oheak, diagonalak. Horiek mugatzen dute haren mundua.

Areto handiaren erdian, Aritz Gonzalez arkitektoak beste areto bat eraiki du, eta ateak eta leihoak ireki dizkiote, artistaren obrari keinu bat egiteko. Areto handian, Sanzen margorik ezagunenak daude, 1960ko hamarkadaren amaieratik aurrerakoak.

Formen kontrastea

Koadroetako espazioak eraldatu egin ziren denborarekin. Hasierakoek sakonera txikia zuten, eta homunkuluak zituzten lehen planoan. Gero, ordea, espazioaren sentsazioa areagotu zuen: "Espazioa leku bihurtu zen", 1973tik aurrera. "Inguruak ezaguterrazagoak dira, eta horrek tentsioa sortzen du zehaztasun horren eta izaki zehaztugabeen arteko kontrasteagatik". Antzeko zerbait gertatu zen koloreekin: gero eta kolore biziagoak erabili zituen, "koloreen gozamenaren eta tragediaren lekukotasunaren arteko kontraesana" lantzeko.

Hala ere, artistak keinu espresionistari eutsi zion beti: pintzelkadak antzematen dira haren margolanetan, pintura bota ondoren koadroa mugitzen zuen alde batera isuri zedin, zapi batekin nahasten zuen olioa...

Aretoaren barruko aretoan dauden koadroak txikiagoak dira, eta horietan ikusten da nola Sanzek forma gizatiarragoak landu zituen 1980ko urteetan. Olio pinturak eta marrazkiak nahastuta daude hor ere. "Denak elkarrekin jarri ditugu, egilearentzat garrantzi berbera zutelako".

Goialdeko zatian, Sanzen beste alderdi artistiko batzuk erakutsi dituzte. Hor daude, alde batetik, 1960ko urteetako collageak, materiaren testura nabarmentzen dutenak mozketen bidez, eta 1980tik aurrerako fotomuntatzeak, irudiak testuinguruz aldatuta sortzen diren umore kolpeak.

Bestetik, margolariaren alde soziala erakutsi dute, han ikusten baita, besteak beste, nola saiatu zen Gipuzkoako Herri Estanpa taldea sortzen 1960ko hamarkadaren amaieran, eta zer lotura zuen Gaur taldearekin: artista eta abokatua zenez, taldearen estatutuak idazten jardun zen. Haren artxiboan aurkitu dute taldeko zortzi artistetatik seik sinatutako ale bakarra.

Margolaria izateaz gain, Sanz idazlea ere bazen. Poemak eta narrazioak idatzi zituen, eta inoiz argitaratu ere bai, aldizkariren batean, baina haren idatzi gehien-gehienak erabat ezezagunak dira oraindik. Eskuizkribuak eraman dituzte erakusketara.

carlos-sanz

Carlos Sanz

Carlos Sanz

Kubo Kutxa aretoa (Donostia, Gipuzkoa)

Du 21 Octobre 2022
Au 22 Janvier 2023


oparitu-urtu

Oparitu, Urtu

Katixa Goldarazena, Blanca Niemietz

Iruñeako Zitadela (Iruñea, Nafarroa)

Du 01 Octobre 2024
Au 12 Janvier 2025

so-eginez-aldatu-ginen

So eginez aldatu ginen

ErakusketaGabriel Chaile

Tabakalera (Donostia, Gipuzkoa)

Du 25 Octobre 2024
Au 02 Février 2025

ibilbideak

Ibilbideak

Juan de Echevarría, Gustavo de Maeztu, Angel Olarte

Arabako Arte Ederren Museoa (Gasteiz, Araba)

Du 15 Mai 2024
Au 26 Janvier 2025

fernando-perezek-azkuna-zentroko-zuzendaritza-utzi-du

Fernando Perezek Azkuna zentroko zuzendaritza utzi du

13 Déce. | Itziar Ugarte Irizar [BERRIA.eus]

Bilboko zentroak ohar bidez jakinarazi duenez, Perezek "borondatez" egin dio uko karguari. Dena den, hainbat komunikabidek azken asteotan aipatu dute tirabirak izan direla Bilboko Udalaren eta zentroko zuzendaritzaren artean.

rodriguez-eta-perez

Rodriguez eta Perez

13 Déce. | Haizea Barcenilla [BERRIA.eus]

Perezek dimisioa eman zuen egunean entzun nuen Caixabank dela [espainiar] estatuan etxebizitza gehien dituen enpresa. Gure herrian, eta Guggenheim efektuaren ondorioz, balio propioak zituen alderdi baliotsua izatetik zerbitzuak elikatu behar dituen tresna ekonomiko izatera pasatu da kultura.

isilpeko-lapurreta

Isilpeko lapurreta

13 Déce. | Haizea Barcenilla [BERRIA.eus]

Google irekitzerakoan zerrendatzen zaizkidan ausazko berrien artean agertu zitzaidan SER irratiarena: tentsioa omen dago Azkuna zentroko zuzendaritzaren eta Bilboko Udalaren artean La Caixa fundazioaren proiektu baten harira.

sorkuntzari-ate-irekiak-tabakaleran

Sorkuntzari ate irekiak, Tabakaleran

| 11 Décembre 2024

Tabakalerak sorkuntza sustatzeko egiten duen lana ezagutzeko aukera emango duen asteburuan murgiltzera gonbidatu nahi ditu herritarrak. Ate irekien jardunaldiak abenduaren 13an eta 14an izango dira eta, besteak beste, artisten estudioak, tailerrak, hitzaldiak, proiekzioak eta kontzertuak izango dira.

epika

Epika

04 Déce. | Ismael Manterola Ispizua [BERRIA.eus]

Ez dira lirikarako garaiak. Denak zirraragarria eta ikusgarria izan behar du, nahiz eta segundo gutxi iraun. Aurreko astean graduazio ekitaldiei buruz hitz egiterakoan konturatu nintzen emozioak ukitzeko gauzak eskatzen ditugula.

inigo-garces-hautatua-izan-da-uharte-zentroaren-eskola-lurraldea-2024-25erako

Iñigo Garcés hautatua izan da Uharte Zentroaren Eskola Lurraldea 2024-25erako

| 4 Décembre 2024

Eskola Lurraldeak 2024-25 ikasturterako deialdiaren ebazpena Iñigo Garcésen proiektuaren aldeko izan da. Egitasmoa hiru ardatz nagusitan oinarritzen da: etnobotanika, landare autoktonoen azterketa; soinua, murmurioen eta musikaren esplorazio artistikoa; eta serigrafia naturala, tindagai naturalak inprimatzeko erabiliz.

artium-museoak-juncal-ballestin-artxiboa-plazaratu-du-artistaren-dokumentu-ondareari-buruzko-argitalpena

Artium Museoak 'Juncal Ballestín. Artxiboa' plazaratu du, artistaren dokumentu-ondareari buruzko argitalpena

| 3 Décembre 2024

Liburuan Juncal Ballestini buruzko eskuizkribuak eta testuak erreproduzitu dira, baita Marta Gonzálezekin batera bitxien diseinuan egindako lanei, diseinu grafikoari, espazio eszenikoari eta obra publikorako proiektuei buruzko dokumentazio grafiko zabala ere. Juncal Ballestín Artxiboa Anesvad Fundazioak Artium Museoari dohaintzan emandako artistaren ondarearen parte da.

kolono-europarrek-afrikan-lapurturiko-500-000-artelanak-itzultzeko-ariketa-nekeza

Kolono europarrek Afrikan lapurturiko 500.000 artelanak itzultzeko ariketa nekeza

02 Déce. | Jenofa Berhokoirigoin [ARGIA.eus]

Azaroaren 4an itzuli die Frantziak benindarrei Katakle errege-aulkia, duela 132 urteko triskantzan frantses kolonoek lapurtu zietena. Memoriaren, aitortzaren eta ondare kulturalaren izenean, Europan zehar dituzten lapurtutako 500.000 objektuak berreskuratu nahi dituzte Afrikako herriek.

Artekaria

Le portail de l'art en Euskal Herria

Ceci est le portail créé par le réseau ZAPART. Avec ARTEKARIA, nous voulons donner de la visibilité à l'incroyable richesse artistique et infrastructurelle de notre petit territoire basque (Euskal Herri osoa). En effet, il nous semble que dans un espace aussi réduit où se trouvent tant de musées (Artium, Oteiza, Beaux-Arts de Bilbo, Guggenheim…), de centres d'art (Uharte-zentroa, Tabakalera, Bilbaoarte…), de salles publiques et privées (Didam, Zitadela, Bastero, Portalea, Ospitalea, fondations) galeries traditionnelles ou d'artistes… avec tant de programmations et d'Åöuvres d'artistes visibles, la visualisation de cet ensemble n'est pas facile. Nous avons créé ce portail pour aider à remédier à ce manque.

Artekaria

Le réseau des artistes professionnel.le.s d'Euskal Herria

Zapart a pour objectif de mettre en réseau, de promouvoir le travail et de défendre les droits des artistes professionnel.le.s vivant et travaillant en Euskal Herri (sur les six territoires historiques que sont Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa et Zuberoa).