Uholdeak programaren laugarren edizioa amatasunaren kontzeptuetara hurbiltzeko
"Uholdeak, Materialak amatu" erakusketak amatasunaren kontzeptutik sortzen diren arazoetara hurbiltzen gaitu, bai indar politiko gisa baita esperientzia afektibo gisa ere. Martxoaren 3an inauguratu zen Altsasuko Iortia Kultur Etxean, eta Natalia Isla Sarratea da komisario lanetan aritu.

| 6 de Marzo 2023
Uholdeak programak hiru helburu ditu: lekuko artisten lanak Nafarroako lurralde osoan zabaltzea artistak ekoizpen-espaziotik haratago bultzatuz; arteari buruzko ikerketa kuratoriala eta arte-kritika sustatzea; eta arte garaikidearen zirkuitua deszentralizatzea, inguruko espazio eta herrietara zabalduz.
"Uholdeak, Materialak amatu" programaren laugarren edizioa da eta Altsasun inauguratuko da gaur arratsaldeko 18:00etan, ondoren Agoitz eta Tafalla bisitatuko ditu. Erakusketak Amaia Gracia Azqueta, Angela Moreno, Beruta (Berta Osés), Oihane Mcguinness Armendáriz, Txaro Fontalba, Zarys Falcon eta Marisa Mantxola artisten lanak biltzen ditu. Gainera, programa osatzeko, publikoari irekitako bitartekotza-programa bat eta programa hori hartzen duten herrietako DBHko eta Batxilergoko ikasleei zuzendutako beste bat daude. Natalia Isla Sarratea artearen historialari eta ikertzailea izan da proiektuaren komisarioa, eta amatasunaren kontzeptutik sortzen diren problematiketara hurbiltzen da, indar politik
Amatasunak "ama onaren" estereotipoarekin lotzen diren hainbat jarrera edo ezaugarri identifikatzen ditu. Rol hori haurraren bizitzari eusten dioten emakumeei dagokie. Eskakizun horren ondorioz, tentsioa dago amaren gorputzaren pertzepzioarekin eta emozioekin. Era berean, kontraesan-sentsazioa proiektatu daiteke filial ez diren beste harreman batzuetara, Latinoamerikako teoriek amatasun-harremanak eta ama izateko moduak era zabalean ulertuz, esaterako emakumeek garatutako zaintza-lana guztiak. Marcela Lagardek dioen bezala "emakumeek zaintzen dituzte besteak: gizonak, familiak, seme-alabak, senitartekoak, erkidegoak, eskola-umeak, pazienteak, gaixoak eta behar bereziak dituztenak, hautesleak, ingurumena eta zenbait subjektu politiko eta haien kausak
Erakusketak, alde batetik, gaur egungo eztabaidak ireki nahi ditu: nork zaintzen dugun eta zaintzen dugunok nola sentitzen garen? eta, bestetik, hori Nafarroako arte garaikidean nola islatzen den ikusi.
Erakusketako piezen aukeraketak -horietako asko inoiz erakutsi gabeak- amaren keinu anbibalenteak adierazten ditu: eustea, eustea, tolestea, zaintzea, hustea eta errepikatzea. Ikerketa artistikoan zehar, artista bakoitzaren estudioetara joan zenean, komisarioak sei artisten lanen arteko erresonantziak aurkitu zituen, nahiz eta formatu eta teknika desberdinak izan, hala nola eskultura, instalazioa, grabatua, argazkia, ikus-entzunezko eta soinuzko esperimentazioa.
Gorputzaren ezagutza analisi-perspektiba bat izan da, erakusketa bat egiteko modu sentikor bat, hain diskurtsiboa ez den eta esperientzia handiagoa duen leku batetik. Ama-materialak dira teknikak eta horien euskarriak, formatuak eta piezetan adierazitako gorputzaren keinuak.
Piezek erakusketaren espazioa partekatzen dute, hiru ardatzekin bat datorren konposizio batean, eta ibilbidea ezartzen dute: amaren gorputzaren materia, krisi psiko-afektiboa eta, azkenik, heriotza eta gorputzaren memoria.
Artistak eta haien zalantzak
Zazpi artistetatik -diseinatzailea ere sartu dute- bi baino ez dira izan amak. Helburua ez da amatasunaren esperientziari buruzko erakusketa bat egitea, baizik eta amatasunarena, haiek beren inguruneetan hartzen dituzten zaintza-moduena, eta haiek beren lan artistikoekiko duten jarrerarena.
Txaro Fontalba. Amaren gorputza tentsioan dagoen lurraldea da eta gainezka ez egiteko ahaleginean bere burua gordetzen du. Emakumeei, espero diren maitasun moduak frogatzen ez badira, ama txarrak izatea leporatuko zaie. Nola ikusten da? Zer erlazio ezartzen da erlijio-iruditeriarekin, bere tolesturetan eta keinuetan oinarrituta zatikatua eta aurkeztua bada?
Amaia Gracia Azqueta. Zerk/nork eusten dio zeri/nori? Itogarria da zerbait materialen eta erabilitako formatuen arteko erlazioan Testuren eta koloreen kontrasteek kontraesan emozionala adierazten dute.
Beruta (Berta Osés). Larruazalaren tolesturak gorputzaren materia ezagutzeko eta ulertzeko saiakerak dira, material eta teknika desberdinekin esperimentatuz. Azalaren gaineko laztanak agur bat bezala, hitzak alde batera uzten dituen harreman afektiboa adierazten du, eta gorputza da afektuez eta memoriaz hitz egiten duena.
Angela Moreno. Amaren gorputzak presentzia iluna du, hauskortasun psikikoko tonu introspektiboa. Hutsune emozional horren aurrean, bere burua bildu eta babesteko ekintza bat dago. Gorputz baten eta bestearen arteko mugak birkokatzeko nahitaezko beharrak, norberaren euste-ideia, sentsazio nahasiak sortzen ditu norberaren irudiaren gainean. Nork zaintzen du zaintzen duena?
Oihane McGuinness Armendariz. Argazki-irudietako lausodurek osatu gabeko argazkietan finkaturiko hainbat oroitzapenen atzean istorio afektiboak asmatzea iradokitzen dute. Oroimena eguneratzea hura laztantzeko modu bat al da? Nola eta noiz ikasten dugu ama izaten?
Zarys Falcon. Babestuta sentiarazten gaituzten tonu eta erreberberazioak gogoratzea, urrumatzen gintuztenean zer kantatzen ziguten gogorararaztea eta oroimen horiek gure egunetaranola ekar ditzakegun, soinu-memoria pertsonal batekin konektatzeko, soinu-ekintzaren bidez kolektibo bihur daiteke.
Bitartekaritza-programa
Bitartekotza-programa, alde batetik, publiko orokorrarentzat da, eta, bestetik, Uharte Zentroko hezkuntza-taldeak dinamika espezifikoak prestatu ditu Altsasu, Agoitz eta Tafallako DBH eta Batxilergoko ikasleentzat. Oraingoz, 176 ikaslek eman dute izena erakusketan bertan garatuko diren partaidetza-dinamika sortzaileetan. Uharte Zentroko hezitzaile batek gidatuta, bi eskola-saiotan erakusketaren edukiak, ildo nagusiak eta alde dialogikoa landuko dituzte, eta beste hizkuntza batzuk ere landuko dituzte, esaterako gorputzak, soinua edo idazketa.
Gainera, material didaktiko bat diseinatu da, ikasleentzat zein guztientzat balio duena. Erakusketan bertan dago erabilgarri eta bertan erabil daiteke, baina baita etxean edo eskoletan ere. Tresna didaktiko honek erakusketaren eduki eta ildo tematikoetara eta erakusketako lanetara hurbiltzeko proposamenak eskaintzen ditu, erabilera ugari ditu eta modu indibidualean edo partekatuan erabil daiteke.
Bestalde, Natalia Isla Sarrateak diseinatutako bitartekaritza orokorreko programan, testuak eta zinema beste ama-material batzuk bezala hartu dira erakusketak jorratzen dituen kontzeptuei buruz hitz egiteko baliagarriak izan daitezkeelakoan. Nafarroako Liburutegi Publikoen sarearen lankidetzatik abiatuta, argitalpenen berrikuspena, berrienetan eta euskarazkoetan arreta berezia jarriz, irakurketa eta idazketa sortzaileko tailerretarako erabiliko da, Kati Leatxek (Agoitzen) eta Nerea Baldak (Altsasun) gidatuta.
Nafarroako errealizadoreen zinema zikloaren programazioak, Filmoteka Nafarroan programarekin bat eginez, ama gaiak sortzen dituen arazo ugariei buruzko gogoetak pizten ditu. Helena Taberna zinemagileak bere lehen ekoizpen faseko bi film labur esperimental aurkeztuko ditu gaur bertan Altsasun, Mujer de Lot (1990) eta Nerabe (1996), emakumeen eta amen figura ikuspegi poetiko batetik jorratzen dutenak.
Bestalde, Mirari Echávarrik eta Irati Gorostidik Agoitzen partekatuko dute Lizasoko Arcoiris komunitateko artxiboak berrikusten dituen film laburra. Bertan, hil berri diren bi egileen amek parte hartu zuten, eta testuinguru komunitario berezi horretan emakumeek eta amatasunak izandako esperientziari buruzko testigantzak emango dituzte. Azkenik, Marga Gutierrezek Peruko emakume baten erditzearen esperientziari buruzko mediometraje bat aurkeztuko du Tafallan, landa-ingurune batekoa, eta haren inguruko ama-harremanei buruzkoa, haren bizitza zaintzeko eta mantentzeko.
Bitartekaritza-programa Berutak gidatutako ehungintzako jakintzak partekatzeko ekintza kolektibo batekin amaituko da, centro cultural Tafalla kulturgunearen ondoko parkean.
Programaren herriak, datak eta jarduerak
Altsasu, Iortia Kultur Gunean 2023ko martxoaren 3tik apirilaren 16ra.
Ordutegiak: astelehenetik, ostiralera 17:30etik, 20:00etara, eta larunbat eta igandetan 18:00etatik, 19:30era
Martxoaren 3an, 18:00etan erakusketaren mustutze ekitaldia Iortian
BITARTEKARITZA PROGRAMA
- Martxoak 3, 19:00etan Laburmetrai proiekzioa, Helena Tabernaren eskutik
- Martxoak 17, 19:00etan Zarys Falconen soinu performancea
- Martxoak 21 eta 28, 17:30etik 19:00etara Irakurketa eta idazketa tailerra Nerea Balda eta Kati Leatxerekin
Agoitz, Kultur Etxean 2023ko apirilaren 20tik maiatzaren 27ra
Ordutegia: asteartetik, larunbatera, 18:00etatik, 20:00etara
BITARTEKARITZA PROGRAMA
- Maiatzak 4 eta 11, 17:30etik 19:00etara Irakurketa eta idazketa tailerra Kati Leatxerekin
- Maiatzak 21, 19:00etan Laburmetrai proiekzioa, Irati Gorostidi eta Mirari Echávarriren eskutik
- Apirilak 23 19:00etan Zarys Falconen soinu performancea
Tafalla, Centro Cultural Tafalla Kulturgunean 2023ko ekainaren 2tik, uztailaren 2ra.
Ordutegiak: astelehenetik, larunbatera 19:00etatik, 21:00etara. Igande eta jai egunetan 12:00etatik, 14:00etara eta 19:00etatik, 21:00etara
BITARTEKARITZA PROGRAMA
- Ekainak 10, 10:00etatik 13:00etara Oihal tailerra Berutarekin
- Ekainak 14 de junio, 19:00etan Laburmetrai proiekzioa Marga Gutiérrez errealizadorearen eskutik
- Ekainak 23 19:00etan Zarys Falconen soinu performancea
Informazio osagarraia programaren webgunean: https://www.centrohuarte.es/uholdeak