artekaria

Euskal Herriko
Artearen ataria

aktualitatea

Bi norabideko erakusleiho bat

'Donostia, moda-eszena' erakusketak XX. mende hasierako jantziak eta aberats giroa ditu ardatzean. Kutxa Fundazioaren Fototekako 120 argazki jarri dituzte ikusgai Kubo aretoan

bi-norabideko-erakusleiho-bat
Miren Arzallus Loroño komisarioa. Arg/ Kubo Kutxa

2023ko Ekainaren 23a | Ainhoa Sarasola [BERRIA.eus]

XX. mendearen hasieran, udarik uda, burgesiaren eta aristokraziaren opor gune nagusietako bat bilakatu zen Donostia. Goi joskintzako piezarik berrienak eta dotoreenak soinean zituztela ibili ohi ziren jende haiek denak, eta, hala, Miarritzerekin (Lapurdi) batera, hiria modaren erdiguneetako bat ere bihurtu zen nazioartean. Kalean, hondartzan, kirol ikuskizunetan, dantzaldietan... edonon topatzen zuten aukera beren jantziak erakusteko. Baita besteenak ikusteko ere. Bi norabideko erakusleihoa zen, beraz, Donostia garai hartan. "Modak funtsezko rola jokatzen zuen harreman sozialetan, ikusteko eta ikusia izateko hiri modernoetako dinamika hartan", Miren Arzalluz Loroñoren hitzetan. Modak gizarte hartan izan zuen garrantzia aztertzeko, orduko janzkerak zein aberats giroa agertzen dituzten argazkiak bildu dituzte Donostia, moda-eszena erakusketan, Arzalluzen gidaritzapean. Urriaren 15era arte egongo dira ikusgai, Kubo-Kutxa aretoan; bitarte horretan, hainbat jarduera osagarri ere izango dira.

Kutxa Fundazioaren Fototekak 50 urte bete ditu, eta urteurrenaren harira osatu dute erakusketa. Bildumak dituen 1,5 milioi argazkietatik 120 hautatu dituzte. Hain zuzen, 1973an, Udal Aurrezki Kutxak, Photo Carte eta Foto Marin Donostiako argazki denden funtsak erosi zituen, eta bi bilduma horietakoak dira ikusgai jarri dituzten guztiak, orduko bizitzaren lekukotasuna ematen dutenak.

Komisario lanetan Arzalluz aritu da; historialaria, ikertzailea eta Cristobal Balentziaga jostunaren figuran aditu nagusietakoa, gaur egun Palais Galliera Parisko Modaren Museoa zuzentzen du. Erakusketa egiteko ideia 2016an sortu zitzaien antolatzaileei, Arzalluzek Donostian emandako hitzaldi baten harira. "Mirenek ondo ezagutzen zituen gure funtsak, bere ikerketetan jada erabili zituelako. Eta argi ikusi genuen erakusketa honen potentziala", adierazi du Ane Abaldek, Kutxa Fundazioko Arte eta Ondare zuzendariak.

Funts horietan berriz murgildu zen Arzalluz, eta "hustuketa lan bat" egin ostean, 1.600 irudi hautatu zituen lehenik, eta 120rekin geratu zen azkenean. Zein asmo izan duen argi azaldu du: "Hau ez da ez nostalgia ariketa bat, ez garai hartako modaren deskribapen bat. Saiatu gara esplikatzen testuinguru hartan zer neurrira arte izan zen moda izugarri inportantea, ezinbestekoa, bai euskal kostaldea eta Donostia nazioarteko aisialdi gune bat bilakatzeko bide horretan, bai hirian gertatzen ziren harreman sozialetan eta bizitza kultural eta ekonomikoan".

Eszena eta azpi-eszenak

Komisarioak azaldu duenez, bereziki Lehen Mundu Gerrako urteetan, beren bezeroei segika, Europako moda etxe askok aukeratu zuten euskal kostaldea beren dendak jarri eta modari lotutako jarduerak antolatzeko. Hala, hiriko bizilagun eta denda ugarik ere arlo horretan lan egitera jo zuten, emakumeek bereziki. Haiek dira protagonista aretoaren lehen gunean: Modistak eta sastreak. Ofizioa eta bikaintasuna izenburupean, andrazko sastreak, kapelagileak, probatzaileak, brodatzaileak, oihal ebakitzaileak eta beste ageri dira argazkietan.

Aretoan barneratu ahala, beste bost ataletan antolatu ditu komisarioak irudiak. Eszenatoki nagusi bateko azpi-eszenak balira bezala, hain zuzen. Hondartza-eszenak. Estilo eta askatasuna atalean, Kontxako irudiak dira nagusi, eta bainurako arropen bilakaeraren lekuko dira horietako asko. Izan ere, andreen bainujantzia asko aldatu zen 1914. urte inguruan, gizonek janzten zutenaren antzekoa zen maillota erabiltzen hasi baitziren hainbat emakume.

Hiri-eszenak. Ikustea eta ikusia izatea atalean, hiriko beste espazio publiko batzuk ikus litezke: hotelak, jatetxeak, dendak, kafetegiak, pasealekuak, antzokiak... Jendeak beren jantziak erakusteko agertoki zirenak. Baita zaldi lasterketak Lasarte-Oriako hipodromoan nahiz zezenketak Txofreko plazan ere, erakusketako beste atal batean ageri denez.

Ariketa fisikoa egiteko diseinatutako arropa ere modaren parte bihurtu zen urte haietan, Eliteko kirolak. Erosotasuna eta 'sport' moda izenburupean bildu dituzten argazkiek erakusten dutenez. Halaber, hiriko kultur programazioaren berri ematen dute Bizitza soziala. Luxua eta sofistikazioa ataleko irudiek, baita ekitaldi horietarako janzkeren berri ere.

Erakusketaren katalogo bat ere osatu dute, Arzalluzen testuekin.

donostia-moda-eszena

Donostia, Moda-eszena

Kutxa Fundazioaren argazki-funtsa

Kubo Kutxa aretoa (Donostia, Gipuzkoa)

2023ko Ekainaren 22tik
2023ko Urriaren 15era


birtopaketa

Birtopaketa

Jon Benet - Jonbismo

CBA IrekiArt aretoa (Irun, Gipuzkoa)

2025eko Irailaren 11etik
2025eko Azaroaren 29ra

beste-beldur-batzuk

Beste beldur batzuk

Antoni Muntadas

Nafarroako Unibertsitateko Museoa (Iruñea, Nafarroa)

2025eko Urriaren 15etik
2026ko Martxoaren 01era

pintamonas

Pintamonas

Zaragüeta

Nafarroako museoa (Iruñea, Nafarroa)

2025eko Urriaren 10etik
2026ko Otsailaren 22ra

amaigabeko-taupada

Amaigabeko taupada

Naia del Castillo

Marzana aretoa (Bilbo, Bizkaia)

2025eko Azaroaren 14tik
2026ko Urtarrilaren 09ra

espazioaren-anatomia

Espazioaren anatomia

Maria Helena Vieira da Silva

Guggenheim Bilbao (Bilbo, Bizkaia)

2025eko Urriaren 16tik
2026ko Otsailaren 22ra

topaketen-dardara-artistikoa-iraunaraztea

Topaketen dardara artistikoa iraunaraztea

Aza. 16 | Uxue Rey Gorraiz [BERRIA.eus]

Iazko Iruñeko Topaketetan plazaratutako gogoeta artistikoetan inspiratutako sei obra jarri dituzte ikusgai Baluarten, gune hori pentsamendurako eta sorkuntzarako "erresonantzia kaxa" bihurtzeko asmoz. Erakusketa azaroaren 29ra arte izanen da ikusgai.

erakusketa-integratzailea

Erakusketa integratzailea

Aza. 14 | Ismael Manterola Ispizua [BERRIA.eus]

Gutxien espero duzun erakusketak generoaren parekidetasun aldetik egokia izateagatik harritzen zaitu. Ezusteko polita izan nuen Bartzelonako Miró Fundazioan ikusgai dagoen Miró eta Estatu Batuak erakusketa bisitatzerakoan.

ez-dakizuna-egitea-ez-dakizunarekin

Ez dakizuna egitea, ez dakizunarekin

Aza. 14 | Iñigo Astiz [BERRIA.eus]

Azken bost urteetan sortutako eskulturak bildu ditu Angel Bados artistak Bilboko Carreras Mugica galerian. Jorge Oteizaren oihartzuna eta Europako artea ez ezik, arabiar kultura ere izan du sorkuntzarako solaskide.

firenzek-fra-angelicoren-birbalorazioa-proposatzen-du

Firenzek Fra Angelicoren birbalorazioa proposatzen du

Aza. 12 | Olivier Tosseriren artikulutik itzulia [JdA]

Italiako azken hirurogeita hamar urteetan egin den lehen atzera begirako erakusketak baieztatzen du fraide margolariari Berpizkundeko iraultza artistikoan egotzitako rola.

alfonbretan-kontatutako-gerra

Alfonbretan kontatutako gerra

Aza. 07 | Enekoitz Telleria Sarriegi [BERRIA.eus]

Erakusketa berezi bat jarri dute Donostiako Nomada dendan: ‘Balak ehuntzen, bakea amesten'. Afganistango emakumeek ehotako alfonbrak dira: tankeak, hegazkinak, misilak eta granadak dituzte apaingarri gisa.

Artekaria

Euskal Herriko Arte ataria

ZAPART sareak sortutako ataria duzu hau. Gure euskal lurralde txikiak duen artista eta azpiegitura aberastasun harrigarriari ikusgarritasuna eman nahi diogu Artekariarekin. Izan ere, hain eremu ttipi batean hainbeste museo (Artium, Oteiza, Arte Ederretakoak, Guggenheim…), arte zentro (Uharte zentroa, Tabakalera, Bilbaoarte…), areto publiko zein pribatu (Didam, Zitadela, Bastero, Portalea, Ospitalea, fundazioen aretoak…), galeria pribatu tradizionalak eta artistenak… hainbeste programazio eta artista lan ikusgai eta denbora berean ikusgarritasun oso zaila dagoela iruditzen zaigu. Horren konpontzen laguntzeko sortu dugu atari hau.

Artekaria

Artista profesionalen sarea

Zapart sareak Euskal Herriko sei lurralde historikoetan bizi eta lan egiten duten artista profesionalen saretzea eta horien lana sustatzea eta eskubideak defenditzea du helburu.