artekaria

Euskal Herriko
Artearen ataria

aktualitatea

Usue Arrieta eta Ainara Elgoibar: "Autoretza artearen parte bat baino ez da"

Artistek jadanik martxan zituzten elkarlanei forma egituratuago bat emateko sortu zuten Tractora kooperatiba, 2013an, eta hamarkada pasako lan hori aitortu diete orain Gure Artea sariarekin.

usue-arrieta-eta-ainara-elgoibar-autoretza-artearen-parte-bat-baino-ez-da
Usue Arrieta eta Ainara Elgoibar Tractora kooperatibako kideak. MIKEL MARTINEZ DE TRESPUENTES / FOKU

2024ko Urriaren 3a | Iñigo Astiz [BERRIA.eus]

Ibai baten eta bihurkin baten arteko zer edo zer da Tractora kooperatiba. Artisten behar jakin batzuei erantzuteko sortutako erreminta bat da, batetik, eta, horrenbestez, baita etengabeko jarioan egoeraren arabera egokituz doan zerbait ere. 2013an jarri zuten martxan, eta, besteak beste, artisten artean jadanik martxan ziren elkarlanak formalizatzea izan zen hasierako helburua. Ainara Elgoibar (Mungia, Bizkaia, 1975) eta Usue Arrieta (Arrasate, Gipuzkoa, 1979) dira haren aurpegirik ezagunenak, baina, haiek ez ezik, Marc Vives eta Vicente Vazquez artistek ere jarri zuten abian proiektua, eta Nader Koochaki ere gehitu zitzaien gero. Gure Artea sariarekin aitortu diote orain hamarkada bete baino gehiagoz egindako lan hori.

Kamioilariei hartu zenieten kooperatiba proiektua hasieran, esana duzuenez hori zelako eskura zenuten eredurik malguena. Berdin jarraitzen duzue edo jadanik errazagoa da zer egiten duzuen zehaztea?

USUE ARRIETA: Kooperatiba muntatzea erabaki genuenean ereduak bilatu behar izan genituen, inguruan ez geneukalako artisten kooperatiben eredu argirik. Asmatu egin behar izan genuen. Kooperatiben legedira jo genuen, eta kooperatiben munduan zebilen jendeari ere eskatu genion aholkua, eta horrela konturatu ginen kamioilariek erabiltzen zuten zerbitzu kooperatiba eredua zela hoberen etortzen zitzaigun forma estatutarioa.

Malgua zelako?

ARRIETA: Malgua delako, bai.

Eta balio dizue oraindik?

ARRIETA: Gaur egun lan kooperatiba bat gara. Eraldatu egin gara. Baina Tractora ez da inoiz izan zer edo zer finkoa, beti izan da erreminta bat, eraldatu egin duguna momentu bakoitzeko beharren, gustuen eta desiren arabera. Eta nik uste dut Tractorak ere gu geu asko eraldatu gaituela.

Eta orain ohikoagoak dira, beraz, artisten kooperatibak?

ARRIETA: Gehienbat Ingalaterran eta AEBetan 1960ko eta 1970eko hamarkadetan eratutako kooperatiben ereduak geneuzkan: London Film Coop, New York Film Coop, Artist Placement Group APG... Eta, horiez gainera, adibidez, nik umetatik ezagutu dut Arrasateko kooperatiben eredua. Bi beso horiek geneuzkan, eta hortik joan ginen inbentatzen. Ez dugu izan hurbileko eredurik.

Bost hamarkadako aldea dago 1970etik 2013ra.

ARRIETA: Bai, baina orduko behar batzuk gaur egun ere berdin mantentzen dira.

Elkartzeko beharra, esaterako?

ARRIETA: Elkartzeko beharra, adibidez. Eta medioak eta baliabideak konpartitzeko beharra ere bai. Ze, adibidez, Tractoraren hasierako kapitala gure ekipamenduak izan ziren, ez geneukalako enpresarik muntatzeko dirurik, eta, horregatik, tresneria hori tasatu, eta hori eman genion kooperatibari kapital bezala. Eta, beraz, bai, tresna bat da, eta tresnaz osatu zen. Eta, geroztik, adibidez, guztion artean ordaindu ditugu guztiok erabiltzeko zerbitzuak ere. Aholkularitza juridikoa edo kontu aholkularitza, esaterako. Bakoitzak bere aholkularia ordaintzea garestia da, baina guztion artean ez hainbeste. Oso modu xumean hasi zen Tractora, behar oso oinarrizkoei erantzuteko, bai eta gure artean jada martxan ziren elkarlanak formalizatzeko ere. Eta, azkenik, gure ekoizpen medioak gure gain hartzea izan da azken lan ildoa.

Adibidez?

ARRIETA: Erakusketak egiteko orduan, adibidez. Normalean, erakusketa bat egiten duzunean, bi diru sail egoten dira: ekoizpenen diru sail bat, batetik, eta ordainsarien diru sail bat, bestetik. Baina bideoak egiten badituzu, demagun, bideoa editatzeko, edo soinua zuzenean grabatzeko norbait kontratatzen baduzu, hori ekoizpen lantzat hartzen da, baina lan hori artistak berak egiten badu, orduan ez. Tractora tresna bat izan da beti gure lana lan bilakatzeko. Azken finean, artearen historiaren XX. mendeko bigarren hamarkadan lan handia egin zen artea desmaterializatzeko, eta horrek gauza onak ekarri ditu, baina gauza txarrak ere bai. Eta hor badago ikuspegi, nahi baduzu, marxistago bat, ekoizpen medioak berreskuratzekoa. Modu oso sinplean hori dena.

Ekintzatik abiatuta, alegia.

ARRIETA: Guk artearen material moduan hartu ditugu elementu horiek guztiak. Artea badelako erakusketa aretoan jartzen dituzun artelanen materialtasuna, baina baita erakusketa aretoaren beraren materialtasuna bera ere. Artearekin erlazioa du horrek ere. Artelanaren ekoizpenak markak uzten ditu artelanetan. Guk hori oso argi izan dugu hasieratik, pixkanaka autonomia handiagoa edukitzeko. Artelanak nahi ditugun bezala egiteko, eta, horri esker, interesa duen jende gehiago hurbildu da.

AINARA ELGOIBAR: Eta tresnek definitzen dute egiteko modu bat ere. Tresna eraikitzen duzu, eta tresnak eraikitzen zaitu zu, eta zuk berriro ere tresna aldatzen duzu,... iterazioa deitzen zaio horri matematiketan.

Hainbat proiektu dituzue martxan oraintxe. Esate baterako, duela hiru urte jarri zenuten martxan Atoi espazioa. Egonkortu da proposamena?

ELGOIBAR: Eraldatzen doa hau.

ARRIETA: Egonkortasuna, gainera, artearen esparruan... puf... Asko esatea da hori. Uste dut aitortza egon badagoela, baina aitortza hori babesteko babes egonkorrik ez dago, eta arte esperimentaletan lan egitea ez da erraza. Arrisku handiko proiektuak dira, eta babesa behar dute.

Eta Atoi ere ezegonkortasun horretan dago, beraz. Orain, bada izan, baina izan liteke izateari uztea ere?

ELGOIBAR: Izan liteke. Ez da gaur izango, ez da datorren urtean izango, beharbada, baina hiru urterako egonkortasun ekonomikorik, adibidez, ez daukagu.

ARRIETA: Urtero gaude datorren urtean zapalduko dugun zorua marrazten. Horrela funtzionatzen du.

Eta hala izan behar luke?

ARRIETA: Kalitate aitortua daukaten egiturek babes serioagoa edukitzea litzateke desiragarria, haien bizimodua egonkortzeko.

ELGOIBAR: Badaude laguntzak, baina indartu behar lirateke laguntza horiek.

ARRIETA: Ze hor badago galdu egiten den indar bat. Proiektuek oso modu boluntarioan funtzionatzen dute. Proiektu asko muntatu egiten dira eta gero galdu egiten dira. Eta horrelakoetan bidean egin den lan guztia ere galdu egiten da.

ELGOIBAR: Deuseztatzen den zer edo zer egiteak esfortzu handia dakar. Proiektuek jarraipena badute, errazagoa da.

ARRIETA: Urtero egiten zaie aitortza artearen esparruan egiten diren gauzarik esanguratsuenei, baina aitortza hori ez dago lotuta luze gabe egonkortasuna lortzearekin, eta hori desiragarria litzateke. Horrek ekarriko lioke asko euskal testuinguruari.

Nola bizi duzue proiektuak sustatzearen eta zeuen proiektu propioak garatzearen arteko harremana?

ELGOIBAR: Artistak gara eta guk artearen esparruan egiten dugu lan oraindino.

Akaso ez duzue kezkatzat ere?

ARRIETA: Autoretza artearen parte bat baino ez da. Modernitateaz geroztik horrek errelebantzia itzela hartu du arte plastikoen esparruan, eta badirudi hor jokatzen dela dena. Baina artea, eta artean lan egitea, autoretza baino askoz ere gehiago da.

Eta, halere, badirudi munduak autoretzaren aldera egiten jarraitzen duela. Pertsonalismorantz.

ELGOIBAR: Baina ez bakarrik artean.

ARRIETA: Gaur egun identifikazio makina oso eraginkorra behar dugulako ere bada hori. Oso arin ulertu behar duzu musika hau edo bestea zer musika mota den, zer pelikula mota den hau edo bestea. Ea noir terror creep den edo beste edozer. Nola informazio asko dagoen eskuragarri, azkenean, izenena nabigazio kontu bat da, eta diskriminatu egin behar duzu, ze potentzialki dena dago zure eskutan, baina ez daukagu ahalmenik dena jasotzeko. Behar dugu horren sintesi bat, eta sintesi bat, eta sintesi bat, dena etiketetara eramaten dugun arte. Horrek laguntzen digu aldiberekotasunen mundu honetan nabigatzen. Baina hori da prozesuaren parte bat, eta museoen atarian ikusten duzun izen handi horrek ez du bere burua horretaz soilik elikatzen: egon behar dira inguruan beste gauza batzuk informeagoak.

Artista bat ezagun bilaka daiteke bakarrik izena edo forma ematen diolako inguruan dagoen zer edo zer informe bati: sentsazio bati, argi mota bati, bi gauzaren arteko erlazio bati. Izendatu egiten du hori, edo seinalatu egiten du, edo mugatu, edo lehenengo planoan jarri. Hortaz, artistak beti ari gara informe horretan mugitzen, eta hor mugitu behar gara, ze hortik aterako da oraindik esatear dagoena, oraindik ulertzear dagoena, oraindik kontabilizatzear dagoen, edo onartzear dagoena. Jada ulertzen badugu eta jada etiketa zehatz bat badu, hori ez da artearen esparrua. Hitz totel horretan dago artea. Oraindik hizkuntzarik ez daukan horretan. Oraindik azpiegitura ez daukan horretan. Hor dago. Horrek laguntzen dit niri artean jarraitzen.

Hemendik hamar urtera proiektua nola ikusten duzue?

ARRIETA: Belaunaldi berri batekin.

ELGOIBAR: Gustatuko litzaiguke jende gazteagoaren eskuetan geratzea.

Eta badago errelebo hori?

ARRIETA: Bagoaz eraikitzen, pausoz pauso. Ez pentsa, e, normalean buruan sartzen zaizkigun gauzak aurrera ateratzen ditugu.

TRACTORAREN BOST PROIEKTU

  • Atoi: 2021eko ekaineko azken astean zabaldu zituen ateak Atoi espazioak Bilboko Iparragirre kaleko 66. zenbakian. 40 metro koadroko hiru solairu ditu; proiekzio gune bat sotoan, erakusketa gunea beheko solairuan, eta, lehen solairuan, Tractora kooperatibako artisten estudioa.
  • Foku: Atoi guneko erakusketa programa da Foku. Testuinguruan esanguratsuak diren artisten lanak erakusteko sortu zuten programa, eta, lan berriak ez ezik, euren ibilbidea sakonki arakatzeko gonbidapena ere egiten diete artistei. Leire Lakuntza artistaren argi interbentzio bat jarriko dute hurrengo.
  • Kinu: Denbora ardatz modura daukaten praktika artistikoei buruzko elkarlaneko ikastaro programa bat da Kinu. 2019an jarri zuten abian, eta aurtengo otsailetik apirilera bitarte egin dute azkena, Ibon Aranberri artistarekin. Hurrengo artista zein izango den erabakitzen ari dira orain.
  • Sistema Eragilea: Artistei beren argitalpenak deskribatzeko eta sarean katalogatzeko aukera ematen dien plataforma digitala da Sistema Eragilea. Sortzaileek egindako zerrendekin ez ezik, beste hainbat funts bibliografikotan katalogaturik dauden argitalpen-erregistroak ere hartzen ditu. Euskal Herriko esparru artistikoan dagoen argitaratze ekoizpena kartografiatzeko balio du.
  • -zko: Artearen eta bestelako ezagutza diziplinetan sortutako lanak argitaratzeko sortutako argitaletxea da -zko. Aurten Gertrude Stein idazlearen poema esperimental bat emango dute argitara, Idoia Zabaletaren hitzaurrearekin eta Danele Sarriugartek eta Ane Garciak egindako itzulpenarekin.

une-iheskorrak

Une iheskorrak

David Hornback

Juan Manuel Lumbreras (Bilbo, Bizkaia)

2024ko Urriaren 25etik
2024ko Abenduaren 05era

argi-izpien-artean

Argi-izpien artean

Mar Mateo

Iruñeako Zitadela (Iruñea, Nafarroa)

2024ko Urriaren 31etik
2024ko Abenduaren 15era

ibilbideak

Ibilbideak

Juan de Echevarría, Gustavo de Maeztu, Angel Olarte

Arabako Arte Ederren Museoa (Gasteiz, Araba)

2024ko Maiatzaren 15etik
2025eko Urtarrilaren 26ra

berandu-gabiltza

Berandu gabiltza

Aza. 07 | Ismael Manterola Ispizua [BERRIA.eus]

Bilboko Guggenheim museoak zabaldu duen Hilma af Klint pintorearen erakusketa ikustean galdetu diot neure buruari noiz iritsiko den arte historiako eskuliburuetara artistaren lana.

artearen-unibertsaltasunik-ezaz

Artearen unibertsaltasunik ezaz

Aza. 05 | Haizea Barcenilla [BERRIA.eus]

Klasiko bat da: espero ez duzunean, berriz agertzen da artea unibertsala den ideia. Orain dela gutxi preziatzen dudan lankide bati entzun nion hitzaldi batean, eta berriz ere pentsatu nuen ez nengoela ados.

irudimenaren-askapenerako-oharrak

Irudimenaren askapenerako oharrak

Urr. 24 | Uxue Rey Gorraiz [BERRIA.eus]

Asteon ehun urte bete dira Andre Bretonek 'Manifestu surrealista' argitaratu zuenetik. Testu horretan, "logikaren eta moralaren diktadura deuseztatzeko" bide gisara definitu zuen surrealismoa, eta literaturari loturiko ideia iraultzaile mordoa jaso.

espetxe-zigorra-eman-diete-ekiloreei-eraso-egin-dieten-bi-aktibistei

Espetxe-zigorra eman diete Ekiloreei eraso egin dieten bi aktibistei

Urr. 24 | Jatorria: JournalDesArts

Hilabetetako espetxe-zigor betea ezarri diete bi ekintzaile ekologista britainiarrei. Bi militanteen zigorraren berri ukan eta ordu gutxira, Just Stop Oil-eko beste hiru ekintzailek National Gallery-ko Van Gogh-en bi Ekilore zipriztindu dituzte.

manifesta-15

Manifesta 15

Urr. 24 | Ismael Manterola Ispizua [BERRIA.eus]

2004an Donostian egin zenetik ez nuen aukerarik izan Manifesta berriz ikusteko. Manifesta delako elkarte pribatuaren asmoa Europako hiri ezberdinetan biurtekoak antolatzea da, bertako sare kulturalarekin batera.

Artekaria

Euskal Herriko Arte ataria

ZAPART sareak sortutako ataria duzu hau. Gure euskal lurralde txikiak duen artista eta azpiegitura aberastasun harrigarriari ikusgarritasuna eman nahi diogu Artekariarekin. Izan ere, hain eremu ttipi batean hainbeste museo (Artium, Oteiza, Arte Ederretakoak, Guggenheim…), arte zentro (Uharte zentroa, Tabakalera, Bilbaoarte…), areto publiko zein pribatu (Didam, Zitadela, Bastero, Portalea, Ospitalea, fundazioen aretoak…), galeria pribatu tradizionalak eta artistenak… hainbeste programazio eta artista lan ikusgai eta denbora berean ikusgarritasun oso zaila dagoela iruditzen zaigu. Horren konpontzen laguntzeko sortu dugu atari hau.

Artekaria

Artista profesionalen sarea

Zapart sareak Euskal Herriko sei lurralde historikoetan bizi eta lan egiten duten artista profesionalen saretzea eta horien lana sustatzea eta eskubideak defenditzea du helburu.