Daniel Spoerri, "zepo-margolanen" artista joan zaigu
Errealismo Berriaren figura ospetsu egin zen apairu hondarrak arte-lan mailara igaro zituenetik.
2024ko Azaroaren 13a | Jatorria: JournalDesArts
Louis Cane zendu eta ordu gutxira, 1960-1970 garaiko arte munduko artista nagusi bat, Daniel Spoerri, joan zaigu azaroaren 6 honetan, 94 urte zituela. Spoerri Eat Art lanekin egin zen ospetsu.
Errumaniako Galați herrian 1930ean sortu eta Suitzan hezi zen. Bertan Bernako Operako izar-dantzari izan zen eta ondotik taula-zuzendari, dekoratzaile eta antzerkilari ere. Han ezagutu zituen Jean Tinguely baita Fluxus-eko Robert Filliou, Dieter Roth eta Emmett Williams artistak ere. 1959an Parisen kokatu zen, Carcassonne hoteleko gelatxo batean eta hor hasi zen hatu merkatuan aurkitutako objektuekin lehen obrak osatzen. 1960an Errealista Berrien manifestua izenpetu zuen Pierre Restany-k eta Yves Klein-ek idatzirik, César, Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle eta Martial Raysse-rekin batera, besteak beste.
Daniel Spoerri-ren arte-lan ezagunenak "zepo-margolanak" dira: apairu hondarrak dituzten mahaiak hormaren kontra bertikalean ezarrita, margolana bailitzan. Bertan jasotzen ditu mahai-zapia, mahaiko tresnak eta batez ere janari eta edari hondarrak, eta zigarreta muturrak mahaiari itsatsirik. Konposaketa ausazkoa da. Artistaren ekintza bakarra mahaia hormara eramatea izan da.
Daniel Spoerrik Eat Art-aren kontzeptua beste sorkuntza mota batzuei zabaldu zien. 1963an J Galeria "723 sukaldeko tresna" erakusketaz-kanpoko jatetxe bilakatu zuen. Artistak kritika egileei gomita luzatu zien berak prestatutako platerak zerbitza zitzaten, honela mahaietan "zepo-margolanak" osatuz, eta ondoren horman itsatsiko zirenak. Zenbait urte geroago, Düsseldorf-en Spoerri Jatetxea eta Düsseldorf-eko Eat Art Gallery sortu zituen 1968 eta 1972 artean. Arte-lan kolektiboez aparte, artistak bestelako objektuak ere egin ditu, hala nola "Arte-lan" deitura-zigilua daramaten jakiak eta ogi orez eginiko sorkuntzak.
Marcel Duchamp-en "ready-made"-ak eta margolari kubisten egunkarien "collageak" inspiraturik Daniel Spoerri-k honelako aipuan kokatzen du bere burua: "hirigintza, industria eta publizitate errealaren birziklatze poetikoa". Harentzat, objektuak ez dira gehiago ordezkatuak baizik eta aurkeztuak. "Ez nuen arterik egin nahi, erakutsi nahi nuen funtsean mahai bat ere artea bezalako zerbait dela" azaldu zuen elkarrizketa batean. Margolaritza figuratiboan lilura margoen nozioa ironiaz begiratzeko "deslilura margoak" sortu ditu. 1961ean "La Douche" (Dutxa): hitz-joko bisuala non erreka bat erakusten duen paisaia margolanean egiazko dutxa-burua ezartzen baitu.
Daniel Spoerri-ren lana ez da janarira mugatzen, nahiz eta bere obra osoan oso presente egon. Hainbat "objektu egoerak" finkatu zituen, -kutxak, kontsumo gaiak, objektu organikoagoak (hezurrak, burezurrak, panpinak)- 2020an Anne Barrault galeriako erakusketa batean, bere 90. urtebetetzearentzat. Pierre Restany arte kritikoak honela aipatzen ditu haren lanak: "ausa objektiboaren natura-hil integralak". Izatez, bere azken boladako lanetan natura-hilak nabarmen agertzen dira, bereziki Gorputz puskatuak (1991-1993), armaduraz, protesiz eta maskaraz osatutako horma konposizioa.
Frantziako Pompidou Zentroak erretrospektiba handia eskaini zion 1990an eta Nizako MAMAC-ek "Objektuen antzerkia" 2021-2022an. 1990 hasieran eskulturazko lorategi bat moldatu zuen Toscanan 1997an, gerora "Fondazione il giardino di Daniel Spoerri" bilakatuko zena. Bertan ikus ditzakegu bere eskulturak beste 55 artistaren ehun bat obren artean, hori guztia 16 hektareako eremu batean.